انواع عسل طبیعی یک گیاهی و چند گیاهی و تفاوت آنها با یکدیگر
عسل به‌عنوان یکی از ارزشمندترین محصولات طبیعی، از دیرباز به دلیل خواص درمانی و تغذیه‌ای مورد توجه بوده است. این ماده شیرین و مغذی که توسط زنبورهای عسل از شهد گل‌ها و گیاهان تولید می‌شود، بسته به منبع گیاهی که زنبورها از آن تغذیه می‌کنند، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. در این مقاله، به بررسی عسل‌های یک‌گیاهی و چند‌گیاهی، انواع آنها، روش‌های تشخیص اصالت و تأثیر گیاهان بر خواص عسل پرداخته‌ایم. همچنین به سؤال رایج درباره وجود عسل کنار و تأثیر گیاهان بر خواص عسل پاسخ خواهیم داد. این مقاله با رعایت اصول سئو و استفاده از منابع معتبر تدوین شده است.
عسل یک‌گیاهی چیست؟
عسل یک‌گیاهی (Monofloral Honey) به عسلی گفته می‌شود که عمدتاً از شهد یک نوع گیاه خاص تولید شده باشد. این نوع عسل به دلیل تغذیه زنبورها از یک منبع گیاهی غالب، دارای طعم، رنگ، عطر و خواص درمانی منحصربه‌فردی است. به عنوان مثال، عسل کنار، عسل آویشن، عسل گون و عسل اقاقیا از معروف‌ترین انواع عسل‌های یک‌گیاهی هستند.
ویژگی‌های عسل یک‌گیاهی
• طعم و عطر مشخص: به دلیل استفاده از شهد یک گیاه خاص، طعم و عطر این عسل‌ها با یکدیگر متفاوت است. برای مثال، عسل کنار طعمی شیرین و غلیظ با بوی معطر گیاه سدر دارد.
• خواص درمانی خاص: هر نوع عسل یک‌گیاهی به دلیل ترکیبات شیمیایی گیاه منبع، خواص درمانی متفاوتی دارد. به عنوان مثال، عسل کنار به دلیل داشتن ساپونین‌ها برای کنترل دیابت نوع 2 و کاهش کلسترول مفید است.
• رنگ و غلظت: رنگ عسل یک‌گیاهی بسته به نوع گیاه متفاوت است؛ از سفید روشن (مانند عسل اقاقیا) تا کهربایی تیره (مانند عسل کنار).
انواع عسل یک‌گیاهی
1. عسل کنار (سدر): از شهد گل‌های درخت کنار تولید می‌شود و در ایران، به‌ویژه در مناطق جنوبی مانند خوزستان و بوشهر، برداشت می‌شود. این عسل به دلیل داشتن فروکتوز بالا و ساپونین‌ها برای دیابت، تقویت قوای جنسی و بهبود مشکلات گوارشی مناسب است.
2. عسل آویشن: این عسل از گیاه آویشن تولید شده و برای درمان سرفه، سرماخوردگی و مشکلات گوارشی مفید است.
3. عسل گون: از گیاه گون به دست می‌آید و برای کاهش درد مفاصل و بهبود بیماری‌های کلیوی توصیه می‌شود.
4. عسل اقاقیا: با رنگ روشن و طعم ملایم، برای تقویت حافظه و آرامش‌بخشی مناسب است.
5. عسل زرشک: این عسل به کاهش فشار خون و بهبود جوش و لک‌های پوستی کمک می‌کند.
عسل چند‌گیاهی چیست؟
عسل چند‌گیاهی (Polyfloral Honey) یا عسل چهل‌گیاه از شهد چندین نوع گیاه مختلف تولید می‌شود. این نوع عسل به دلیل تنوع منابع گیاهی، ترکیبی از خواص درمانی گیاهان مختلف را در خود دارد و به همین دلیل به‌عنوان یک ماده مقوی و چندمنظوره شناخته می‌شود.
ویژگی‌های عسل چند‌گیاهی
• تنوع طعم و رنگ: به دلیل استفاده از شهد گل‌های مختلف، رنگ و طعم این عسل متغیر است و ممکن است در هر منطقه متفاوت باشد.
• خواص گسترده: این عسل به دلیل ترکیب شهد گیاهان دارویی، برای تقویت سیستم ایمنی، بهبود عملکرد گوارش و کاهش التهابات بدن مفید است.
• مناسب برای مصرف عمومی: به دلیل خواص متنوع، عسل چند‌گیاهی برای استفاده روزانه و تقویت عمومی بدن توصیه می‌شود.
انواع عسل چند‌گیاهی
عسل چند‌گیاهی معمولاً بر اساس منطقه تولید و پوشش گیاهی غالب آن منطقه نام‌گذاری می‌شود. به عنوان مثال:
• عسل کوهی: از گیاهان وحشی کوهستان‌ها تولید می‌شود و برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش حساسیت‌های فصلی مفید است.
• عسل چهل‌گیاه: در مناطقی با تنوع گیاهی بالا، مانند دشت‌های ایران، تولید می‌شود و ترکیبی از خواص گیاهانی مانند شبدر، گون، آویشن و کتیرا را دارد.
آیا عسل کنار واقعاً وجود دارد؟
بله، عسل کنار (یا عسل سدر) به‌طور واقعی وجود دارد و یکی از مرغوب‌ترین انواع عسل‌های یک‌گیاهی در ایران و جهان است. این عسل از شهد گل‌های درخت کنار (Ziziphus spina-christi) تولید می‌شود که در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری ایران، به‌ویژه در جنوب کشور، رشد می‌کند. زنبورداران در فصل پاییز (مهر و آبان) کندوهای خود را به مناطق با پوشش گیاهی کنار منتقل می‌کنند تا عسل خالص کنار تولید شود.
ویژگی‌های عسل کنار
• کف کردن: عسل کنار به دلیل وجود ساپونین‌ها در شهد گیاه کنار، در هفته‌های اولیه پس از برداشت کف می‌کند. این کف نشانه طبیعی بودن عسل است و به‌مرور زمان ته‌نشین می‌شود.
• فروکتوز بالا: نسبت فروکتوز به گلوکز در عسل کنار بیشتر از یک است که باعث می‌شود شاخص گلیسمی پایینی داشته باشد و برای افراد دیابتی مناسب‌تر باشد.
• خواص درمانی: عسل کنار به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها، ساپونین‌ها و مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم و آهن، برای تقویت سیستم ایمنی، بهبود زخم‌های گوارشی، کاهش کلسترول و افزایش هوش جنین در دوران بارداری مفید است.
تأثیر گیاهان بر خواص عسل
منبع گیاهی عسل تأثیر مستقیمی بر ترکیبات شیمیایی، طعم، رنگ و خواص درمانی آن دارد. زنبورهای عسل با تغذیه از شهد گیاهان مختلف، ترکیبات فعال آن گیاهان (مانند گلیکوزیدها، فلاونوئیدها و آنتی‌اکسیدان‌ها) را به عسل منتقل می‌کنند. به همین دلیل، خواص عسل به نوع گیاه بستگی دارد:
• ساپونین‌ها در عسل کنار: این ترکیبات به کنترل دیابت، کاهش التهاب و بهبود سلامت قلب کمک می‌کنند.
• فلاونوئیدها در عسل آویشن: این مواد ضدباکتری و ضدالتهابی هستند و برای درمان عفونت‌های تنفسی مفیدند.
• آنتی‌اکسیدان‌ها در عسل گون: به کاهش درد مفاصل و بهبود عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کنند.
• تنوع ترکیبات در عسل چند‌گیاهی: ترکیب شهد چندین گیاه باعث می‌شود این عسل خواص گسترده‌تری داشته باشد، اما ممکن است شدت اثرگذاری آن نسبت به عسل‌های یک‌گیاهی کمتر باشد
هیلر گلوبال به عنوان مرجعی برای ارتقا فرهنگ سلامتی و رشد دانش سلامت اقشار جامعه شما را به خانواده ارگانیک خویش دعوت می نماید
تشخیص اصالت عسل
تشخیص عسل طبیعی از تقلبی یکی از دغدغه‌های اصلی مصرف‌کنندگان است. عسل‌های تقلبی معمولاً با افزودن شکر، شربت گلوکز یا سایر شیرین‌کننده‌ها تولید می‌شوند و فاقد خواص درمانی عسل طبیعی هستند. برای تشخیص اصالت عسل، به نکات زیر توجه کنید:
1. خرید از منابع معتبر: بهترین روش برای اطمینان از اصالت عسل، خرید از زنبورداران معتبر یا فروشگاه‌های شناخته‌شده است.
2. آزمایش در آزمایشگاه: تنها روش قطعی برای تشخیص عسل طبیعی، بررسی فاکتورهایی مانند میزان پرولین، فعالیت دیاستازی و نسبت فروکتوز به گلوکز در آزمایشگاه است.
3. ویژگی‌های حسی: عسل طبیعی معمولاً طعمی قوی دارد که ممکن است در گلو حس سوزش خفیفی ایجاد کند. عسل تقلبی اغلب طعمی شبیه آب‌قند دارد.
4. باورهای اشتباه: روش‌هایی مانند حل شدن عسل در آب یا تست با کبریت قابل‌اعتماد نیستند، زیرا به رطوبت و ترکیبات عسل بستگی دارند.
